آشنایی با سفته
در ابتدای امر بهتر است توجه داشته باشیم که سفته در قالب اسناد تجاری است. البته اگر دقیق تر بخواهیم بررسی کنیم، می‌توانیم بگوییم که سفته در گروه اسناد تجاری به معنای خاص قرار می‌گیرد یعنی اسنادی که جایگزین پول هستند و نشان دهنده ی حق دینی حال یا با وعده کوتاه مدت می‌باشند؛ مانند دو سند دیگر یعنی برات و چک؛ که آن ها نیز در این دسته قرار می‌گیرند. اسناد تجاری به طور کلی مزایایی دارند؛ به عنوان مثال اصل مسئولیت تضامنی در آن ها جاری است؛ یعنی دارنده ی سند می‌تواند در صورت تادیه نشدن وجه سند در موعد معین، به هریک از مسئولین دیگر سند یا حتی تمام آن ها مراجعه کند و بخشی از مبلغ سند یا تمام آن را مطالبه کند. اسناد تجاری مزایای دیگری نیز دارند مثل: اصل غیرقابل استناد بودن ایرادات، اصل دلالت بر مدیونیت، اصل استقلال امضائات. در این مقاله لیولند سعی بر توضیح و تشریح سفته و انواع و شرایط کلی آن برای آشنایی بیشتر شما عزیزان با آن را دارد, بنابراین با ما همراه باشید. لازم به ذکر است که برای کسب اطلاعات بیشتر تنها کافی است با ما تماس بگیرید.
سفته چیست؟
سفته (Promissory note) طبق ماده 307 قانون تجارت سندی است که به موجب آن شخصی به نام صادرکننده ی سفته، تعهد می‌کند که مبلغی وجه نقد را در موعدی که تعیین می‌گردد، در وجه حامل یا به شخص معینی پرداخت نماید. علاوه براین، لازم به ذکر است که سفته بر خلاف برات و چک متضمن تعهد پرداخت است؛ نه دستور پرداخت. به عبارت دیگر، در سفته، صادرکننده به شخصی دستور پرداخت نمی‌دهد؛ بلکه خود، متعهد می‌شود وجه سند تجاری را بپردازد.
متعهّدله و متعّدین سفته
ما در خصوص بحث صدور سفته و تادیه وجه آن، با سه نفر مواجه می‌شویم:
1- صادرکننده ی سفته: کسی که سفته را صادر می‌کند و آن را به شخص دیگری می‌دهد تا این شخص وجه سفته را پس از مدتی از او دریافت کند.
2- دارنده‌ی سفته: کسی که در حال حاضر سفته را در اختیار دارد و می‌تواند با رجوع به صادرکننده ی سفته، وجه آن را دریافت کند.
3- ظهرنویس: شخصی که قبلاً دارنده ی سفته بوده و او سفته را به شخصی منتقل کرده است و در حال حاضر، دارنده ی سفته نیست.
شرایط شکلی سفته
طبق ماده 308 قانون تجارت، سفته باید حاوی موارد ذیل باشد:
1- امضا یا مهر صادرکننده
2- نام و نام خانوادگی صادرکننده
3- تاریخ صدور
4- مبلغی که باید تادیه شود. این مبلغ باید با حروف درج شود؛ اما قانون برای درج مبلغ، صرفاً با عدد، ضمانت اجرایی تعیین نکرده است.
5- گیرنده ی وجه یا همان کسی که سفته در وجه او صادر می‌شود (دارنده ی سفته) البته سفته ممکن است در وجه حامل باشد.
6- موعد پرداخت که می‌تواند با عدد یا حروف درج شود.
ضمانت اجرای فقدان شرایط شکلی سفته چگونه است؟
1- اگر سفته بدون امضا یا مهر صادر شود، نه تنها سند تجاری محسوب نمی‌شود، بلکه اصلا سند نیست؛ به این دلیل که مطابق قسمت اخیر ماده 1293 قانون مدنی ایران، اولین رکنی که باید یک سند داشته باشد، امضا یا مهر است.
2- در مورد ضمانت اجرای تخلف از شروط دیگر، قانون تجارت ساکت است؛ اما با مقایسه سفته با برات و با استفاده از ماده 226 قانون تجارت، که برات بدون رعایت شرایط شکلی را مشمول مقررات برات تجاری نمی‌داند، می‌توان اینگونه برداشت که در خصوص سفته هم همینطور است یعنی اگر شرایط شکلی در سفته رعایت نشود، دیگر مشمول مقررات سفته های تجاری نیست.
وعده ی سفته
سرسید تادیه مبلغ سفته به یکی ازین دو حالت می‌باشد:
1- موعد معین: یعنی روز معینی را برای تادیه مبلغ سند در نظر می‌گیرند، مثلا 1401/11/18
البته لازم به ذکر است که در قانون تجارت سفته به وعده از تاریخ صدور پذیرفته نشده است چنانچه در عمل تفاوتی با سفته دارای موعد معین ندارد.
2- عند المطالبه (به رؤیت یا بی وعده): به این صورت است که دارنده سفته هرزمان به صادرکننده رجوع کند و مبلغ سفته را بخواهد، صادر کننده ی سفته باید مبلغ سفته را به او بپردازد.
اشکال صدور سفته
سفته به سه شکل می‌تواند صادر شود:
1- به حواله کرد شخص معین
2- در وجه شخص معین
3- در وجه حامل
نکته: لازم به ذکر است که صدور برات در وجه حامل ممنوع است ولی صدور سفته در وجه حامل مانعی ندارد.
دارنده ی سفته
همانطور که پیش تر توضیح دادیم، دارنده ی سفته کسی است که در حال حاضر سفته را در اختیار دارد و وی می‌تواند به صادرکننده ی سفته رجوع کند و مبلغ سفته را از او دریافت کند. حال باید توجه داشته باشیم که دارنده ی سفته وظایفی دارد و در ذیل مطلب به آن اشاره می‌کنیم:
1- اگر سفته عندالمطالبه باشد، دارنده ی سفته باید حداکثر ظرف مدت یک سال از تاریخی که سفته صادر شده است، پرداخت آن را طلب کند. مگر در حالتی که مدت متفاوتی در این خصوص در سفته درج شده باشد یا بین دارنده و ایادی ماقبل مدت متفاوتی توافق شده باشد.
2- دارنده باید روز وعده، مبلغ سند را مطالبه کند. البته در این خصوص نظرات متفاوتی ذکر شده است.
3- دارنده باید ظرف 10 روز از تاریخ وعده، اعتراض عدم تادیه کرده باشد. در اینجا ممکن است سوال پیش بیاید که اگر روز دهم تعطیل بود، تکلیف چه می‌شود؟
در پاسخ به این سوال می‌توانیم بگوییم: دارنده ی سند در اولین روز غیر تعطیل بعد از آن، می‌تواند اعتراض عدم تادیه کند. باید توجه داشت که طبق ماده‌ی 282 قانون تجارت، فوت صادرکننده ی سفته یا ورشکستگی او، دارنده را از اعتراض عدم تادیه بی نیاز نمی‌کند.
4- طبق ماده ی 286 قانون تجارت، اگر محل تادیه سفته در ایران است، باید ظرف یک سال از تاریخ اعتراض عدم تادیه و اگر در خارج از ایران است، باید ظرف دو سال از تاریخ اعتراض عدم تادیه، اقامه ی دعوی صورت بگیرد.
وظایف مسئولین سفته
باید در نظر داشته باشیم که هریک از مسئولین سفته وظایف و حدود مسئولیتی دارند که در ادامه ی مطلب به ذکر آن ها می‌پردازیم:
1-اگر دارنده ی سفته طبق موارد قانونی تکالیف خود را انجام داده باشد، صادرکننده و ظهرنویسان در برابر دارنده ی سفته، مسولیت تضامنی دارند اما اگر دارنده ی سفته به تکالیف قانونی خود عمل نکرده باشد، فقط حق رجوع به صادرکننده ی سفته را دارد.
2-هر کدام از مسئولین سفته، اگر ضامن داشته باشند، مسئولیت ضامن در قالب مسئولیت مضمون عنه است.
سخن پایانی
باید در نظر داشته باشیم که امروزه استفاده از سفته رایج نیست و با توجه به تفاوت ها و مزایای چک نسبت به سفته، امروزه در مسائل مالی، چک جای سفته را تا حد زیادی گرفته است. مخصوصا به این علت که چک جنبه ی کیفری دارد ولی سفته فاقد جنبه ی کیفری است و فقط از لحاظ مدنی، ایجاد مسئولیت می‌کند.در هرحال با تمام این اوصاف هنوز هم سفته برای کسانی که تمایل استفاده از آن را دارند موجود است و معتبرترین محلی که می‌شود سفته را از آن تهیه کرد، بانک ملی می‌باشد.
تیم حقوقی لیولند در راستای آگاهی بیشتر شما عزیزان از سفته به بررسی و توضیح و تشریح آن در مقاله بالا پرداخت, برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می‌توانید با ما تماس گرفته و از راهنمایی های مشاوران کارآزموده لیولند بهره ببرید.